Bizim Coğrafya - Hayat Coğrafya'da, Coğrafya Hayatımızda

http://www.nationalgeographic.com.tr...nu_buyuk_5.jpg
Mark Jenkins
Kevin Schafer
Amazon'un yıllık taşkınlarından en çok ormanın derinliklerinde av kovalayan tatlısu yunusları kârlı çıkıyor.
http://www.nationalgeographic.com.tr...leadin_bot.gif
Yunuslar ağaçların arasında yüzüyor. Yılan gibi eğrilip bükülen bedenleriyle dalların arasında kayarcasına ilerliyor ve ağaç gövdelerinin etrafından kıvrılıp geçiyorlar. Kurbağa yeşili balıklar yaprakların arasından ok hızıyla her fırladığında, şeker pembesi yunuslar uzun ve keskin dişli, gaga gibi burunlarıyla onları yakalayıp yutuyor. Bu, Gabriel García Márquez'in bir romanından alınmış düşsel bir sahne değil; yukarı Amazon bölgesinden, Iquitos'tan (Peru), nehrin akıntı yönünde yaşanan bir yağmur mevsimi sahnesi. Nehir, yağmur ormanını sular altında bırakmış, tatlısu yunuslarını ormanda avlanmaya çağırıyor. Amazon yunusu (Inia geoffrensis), okyanuslarda yaşayan atalarından yaklaşık 15 milyon yıl önce, Miyosen döneminde ayrıldı. San Francisco'daki California Bilimler Akademisi biyoloğu Healy Hamilton, o dönemde deniz düzeylerinin daha yüksek olduğunu ve Güney Amerika'nın, aralarında Amazon Havzası'nın da bulunduğu geniş bölgelerinin, acısu tipinde sığ sular altında kalmış olabileceğini söylüyor. Hamilton'ın varsayımı, Amazon yunuslarının içdeniz çekildiğinde nehir havzasında kalıp evrimleşerek bu olağanüstü yaratıklara dönüştükleri yönünde. Bu yunusların tombul ve şişkin görünümlü bir alınları var. İnce uzun çeneleriyse karmakarışık bir dal yığını arasından balık kapmalarına ya da çamurlu zemine daldırıp kabuklu yakalamalarına uygun bir yapıda. Deniz yunuslarından farklı olarak, 90 derecelik bir açıya kadar bükülebilmelerine olanak tanıyan, kaynaşmamış boyun omurlarına sahipler ve bu, ağaçların arasından kayarcasına ilerlemeleri için ideal bir donanım. Aynı zamanda, bu yunuslar daha geniş yüzgeçlere, daha kısa bir sırt yüzgecine ve küçük gözlere sahipler. Çamurlu sularda avlarının yerini hataya yer bırakmayacak kesinlikte bulmalarına yardımcı olan şey ise bu küçük gözler değil, ekolokasyon. Yani gönderdikleri yüksek frekanslı ses dalgalarının çevrelerindeki cisimlere çarpıp geri dönmesi ve bu esnada geçen süre sonucu oluşan yansımalarla üç boyutlu olarak şekillenen "işitsel görüntü". Gerek önlerinde uzanan nehir, gerekse dallar ve benzeri engeller ve tabii avlarının konumları hakkında bu sayede bilgi sahibi oluyorlar. 200 kilograma ulaşan ağırlıkları ve iki buçuk metreyi bulan boyları ile Amazon yunusları -yerel dilde boto adıyla biliniyorlar- dört nehir yunusu türünün en büyüğü. Diğer türlerin yaşadıkları yerler ise Hindistan'ın Ganj ve Pakistan'ın İndus nehirleri ile Çin'deki Yangtze ve (Arjantin ile Uruguay arasındaki) Río de la Plata. Hamilton, tüm nehir yunuslarının görünüşte birbirlerine benzediklerini söylüyor, ancak bu dört tür aynı ailenin üyesi değil. Gerek Hamilton gerekse diğer bazı araştırmacılar tarafından yürütülen DNA çalışmaları, günümüz deniz yunuslarının bağımsız bir grup olarak ortaya çıkmasından önce nehir yunuslarının en az üç farklı durumda, ilk olarak Hindistan'da ve daha sonra da Çin ve Güney Amerika'da, ilkel deniz memelilerinden (balinaları da içine alan Cetacea takımından) evrimleştiklerini gösteriyor. Paralel evrim olarak bilinen evrimin bir örneği olarak, coğrafi açıdan yalıtılmış ve genetik açıdan farklı olan bu türler benzer nitelikler geliştirdiler çünkü benzer ortamlara uyum sağlıyorlardı.

National Geographic