Bizim Coğrafya - Hayat Coğrafya'da, Coğrafya Hayatımızda

Payitaht-ı zemine makyaj

İstanbul’u dekore etmek için ne mimarlar, bilim adamları uğraştı durdu da Dersaadet kimseye yâr olmadı

> M.Kurtbay Önür
kurtbay.onur@tg.com.tr

İstanbul’u dekore etmek için ne mimarlar, bilim adamları uğraştı durdu da Dersaadet kimseye yâr olmadı

Eminönü Belediyesi tarafından Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı Prof. Dr. İlber Ortaylı, Vahdettin Engin ve Erhan Afyoncu’ya hazırlattığı “Payitaht-ı Zemin Eminönü: Bir Dünya Başkenti” adlı kitaptan derlenen bilgilere göre Fatih Sultan Mehmed zamanında birçok sanatçının Osmanlı Devleti’nde faaliyet göstermesi, oğlu 2. Bayezid’ın da batıyla ilgilenmesinden dolayı bazı Avrupalı sanatkârlar, araştırmalarına maddi destek sağlamak için sultanla temas kurmaya çalıştı. Bunlardan ilki ressam ve bilim adamı Leonardo da Vinci oldu. Tarihçi-yazar Semavi Eyice de Leonardo da Vinci’nin Osmanlı Devleti’nde görev yapmak istediğine dair ilginç bir makale yayınlamıştı.

500 YIL ÖNCE TEKLİF...
Semavi Eyice’nin makalesine göre İstanbul, köprü ile 1800’lü yılların sonunda tanışırken, Leonardo da Vinci, 500 küsur yıl önce Haliç’e ve Boğaziçi’ne köprü yapmayı tavsiye etti. Yani Da Vinci, 1502’de yapmayı düşündüğü bazı işleri bir mektupla Sultan İkinci Bayezid’e bildirdi. Bütün projelerini huzura serdi. Ancak kabul olunmadı. Leonardo da Vinci’nin arz mektubu Türkçe’ye çevrilerek, “Ceneviz’den Leonardo isimli kâfirin gönderdiği mektubun suretidir” başlığıyla sultana sunuldu. Arz mektubunda gerçekleştirmeyi düşündüğü birkaç projesinden bahseden Leonardo da Vinci, gemilerdeki suyu çekmek için bir pompa, rüzgarla çalışan yeni bir değirmen önerdi. Vinci’nin teklifleri karşısında İkinci Bayezid’in ne düşündüğüne ait bir bilgi bulunmuyor.

DEMİRAĞLAR PROJESİ
Aslında Osmanlı Devleti’ne en mantıklı teklifi Fransız mühendis Arnodin yapmıştır. 1900’de iki köprü yardımıyla kenti çepeçevre kuşatan demiryolu projesi hayata geçirilebilseydi, belki bugün hâlâ İstanbul’un çözüm aranan trafik problemi altyapısının hazır olması sebebiyle o yıllarda halledilmiş olacaktı. Arnodin’in projesine göre, Bostancı’dan başlayan demiryolu Kandilli’ye ulaşacak, buradan “Hamidiye” adı verilen boğaz köprüsü ile Rumeli Hisarı’na geçilecekti. Demiryolu, Rumeli Hisarı’ndan bir çevre yolu oluşturacak şekilde Bakırköy’e uzanacak. Bakırköy’den de mevcut demiryolu ile Sirkeci’ye ulaşılacaktı. Sirkeci’den Anadolu tarafına geçişi sağlamak üzere ikinci bir boğaz köprüsü yapılacaktı. Aktarma köprü olarak nitelenen bu proje ile demiryolu, Sirkeci’den Üsküdar’a ulaşacaktı. Üsküdar ile Haydarpaşa arasına da kısa bir demiryolu hattı döşenecekti. Haydarpaşa’dan itibaren demiryolu mevcut olduğu için buradan da kolaylıkla Bostancı’ya gelinecekti. Böylece entegre demiryolu projesi tamamlanacaktı. Bu proje yüksek maliyet gerektirdiği için yapılamadı.

http://www.turkiyegazetesi.com/image....08.2009h1.jpg

DA VINCI’NİN MEKTUBU
Bu kulunuz şunu işittim ki İstanbul’dan Galata’ya bir köprü yapmak kasdinde imişsiniz. Ama bilirkişi bulamadığınızdan yapamamışsınız. Ben kulunuz bilirim, (köprü)yü bir yay gibi yüksek kaldırayım ki hiç kimse yüksekliğinden dolayı üzerinden geçmeye razı olmaya. Ama düşündüm ki bir çıkma (dalgakıran-rıhtım) yaparak ondan sonra suyu çıkarayım ve kazıklar koyayım. Şöyle yapayım ki altından hemen yelken ile bir gemi çıka ve öyle bir şekil vereyim ki kalktığı zaman istedikleri vakit (gemiler) Haliç’ten Anadolu yakasına geçeler. Ama sular daim aktığı için kenarlar yenir. Bu husus için bir tertip yapayım ki o akan su aşağıdan akıp kenara zarar etmiye. Senden sonra olan padişahlar kolay harçla yapalar. Bu sözlerin doğruluğuna inşallah inanırsınız ve ben kulunuzu daima hizmetinizde bilip emredersiniz.”