TÜRKİYE'DE AKARSULAR
Türkiye’ de irili ufaklı bir çok akarsu vardır. Bunların büyük bir kısmı dağlardan, bazıları da ova ve yaylalardan doğarak çeşitli havzalara yönelir.
Bu havzaların en genişi Karadeniz havzasıdır. Yani Türkiye’ deki akarsuların önemli bir kısmı Karadeniz’e dökülür. Bu suların çoğu Karadeniz dağlarının kuzey yamaçlarından doğarak az bir yol aldıktan sonra denize varan kısa akarsular, bir kısmı da İç Anadolu’dan doğarak Karadeniz dağları arasındaki boğazlardan geçip denize varan uzun akarsulardır (Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Çoruh gibi).
Aynı durum Akdeniz’e varan sularda da görülür. Buna karşılık Ege havzası akarsuları vadilerinin çok içerilere uzanışı bakımından diğer iki bölgeye benzemez. Bu bölgenin kısa akarsuları doğudan batıya uzanan oluk biçimindeki vadilerden geçerek önemli bir dağ engeli aşmadan denize ulaşır. Akarsularımızın bir kısmı da Marmara’ya dökülür. Kuzeyden dökülenler, güneyden gelenler uzuncadır.
Bu dört denize dökülen akarsuların dışında kalan bazı ırmaklar da sınırlarımız dışına çıkarak başka ülkelerde denize dökülür. Bunlardan ARAS ve KURA nehirleri Hazar Denizi’ne, DİCLE ve FIRAT nehirleri Basra Körfezi’ne ulaşır
Türkiye’de denizlere ulaşan akarsulardan başka akarsularda vardır. Bu sular denize ulaşamayıp kapalı havzalarda son bulur.
Başlıca üç kapalı havza vardır: İç Anadolu, Göller Yöresi ve Van.
İç Anadolu’da, TOROS ve ERCİYES’ten inen suları alan DEVELİ, TOROSLAR’dan ve başka çevreden gelen suları toplayan Ereğli ve Konya havzaları ile daha geniş bir alanın sularını alan Tuz Gölü kapalı havası gibi dağınık havzalar bulunur. Buralarda toplanan irili ufaklı akarsuların dördü önemlidir: PEÇENEK SUYU, ULUÇAY, KIRKDELİK SUYU, İNSUYU.
Göller yöresi kapalı havzası İç Anadolu'dakilerden farklıdır. Çoğunlukla kalkerli araziden oluşan bu bölgede daha çok yeraltına akış veren çukurlar bulunur. Çevreden gelen sular bu çukurlardaki deliklerden yeraltına boşaltıldığı için, bölgede genellikle yerüstü su akışı oluşamaz.
Doğuda bulunan Van kapalı havzasının ortasında Van Gölü yer alır. BENDİMAHİ, ZİLAN, KARASU ve HOŞAP SUYU olmak üzere bir çok akarsu bu göle dökülür.
TÜRKİYE'DEKİ AKARSULARIN ÖZELLİKLERİ:
1-Yeryüzü şekillerinin genel uzanışına paralel olarak doğu-batı yönlü akarlar. Fakat denize dökülecekleri yerlerde dağları enine yararak boğazlar oluştururlar.
2-Uzunlukları fazla değildir. Bunun nedeni,
Türkiye'de dağların kıyıya paralel uzanması ve Türkiye'nin bir yarımada ülkesi olmasıdır.
3-Yerşekillerinden dolayı akarsu havzaları dardır.
4-Bol su taşımazlar. Bunun nedeni,iklimin fazla yağışlı olmaması ve havzaların dar olmasıdır.
5-Rejimleri düzensizdir. Nedeni,ülkemizde belli bir sıcaklık ve kurak mevsimin bulunması,yağış ve kar erime zamanlarının farklılık göstermesidir.
6-Ortalama yükseltinin fazla olmasından dolayı fazla akışlıdırlar.
7-Akarsular bir çok yerde dar ve derin vadilerden aktıkları için hidroelektrik enerji potansiyelleri fazladır.
8-Yer yer su taşkınlarına ve erozyona neden olurlar.
TÜRKİYE'DE'Kİ AKARSULAR
Karadeniz'e Dökülenler:
Sakarya,Filyos Çayı,Bartın Çayı, Yeşilırmak, Kızılırmak ve Çoruh'tur.
Marmara Denizi'ne Dökülenler:
Susurluk ve Gönen Çayı
Ege Denizi'ne Dökülenler:
Bakırçay, Gediz,B. Menderes, K. Menderes ve Meriç'tir.
Akdeniz'e Dökülenler:
Dalaman Çayı, Manavgat Çayı, Aksu,Göksu,Seyhan,Ceyhan ve Asi'dir.
Ülkemizde Doğup Dış Ülkelerden Denize Dökülenler:
Aras,Kura,Arpaçay,Fırat,Dicle, Çoruh
Dış Ülkelerden Doğup Ülkemizde Denize Dökülenler:
Meriç,Asi